Hoe het spannend wordt op het laagspanningsnet
Deel 1: De netbeheerder
door Rick van Koppen
De afgelopen weken schijnt de zon uitbundig. Heerlijk om dan ook buiten van de zon te kunnen genieten. Voor netbeheerders is het echter niet enkel zonneschijn. Want tijdens zonnige dagen ontstaan de laatste jaren steeds vaker problemen op het elektriciteitsnet.
Gedreven door duurzaamheid en stijgende energieprijzen hebben we de afgelopen jaren een grote hoeveelheid zonnepanelen geïnstalleerd. In elke straat zie je tegenwoordig wel één of meer huizen of bedrijven waarvan het dak vol ligt. Daarbij zijn we ook het verbruik in versneld tempo aan het elektrificeren met o.a. elektrische auto’s, elektrisch koken en warmtepompen. De meeste huizen en (kleinere) bedrijven zijn aangesloten op het laagspanningsnet.
Tijdens de zonnige periode (april t/m september) wekken zonnepanelen gezamenlijk dusdanig veel stroom op dat de spanning op deze netten - en in onze eigen installaties - fors oploopt. Zodra de spanning bij de omvormer de 253V bereikt (waar het streven 230V is), schakelt deze zich automatisch uit en wekken de zonnepanelen geen stroom meer op. Het is goed dat deze automatische uitschakeling er is, want anders zou de spanning nog verder oplopen waardoor apparatuur kapotgaat. Tegelijkertijd is het verlies aan opwek zonde. Deze spanningsknelpunten in het laagspanningsnet moeten daarom z.s.m. verholpen worden.
"Het is goed dat deze automatische uitschakeling er is, want anders zou de spanning nog verder oplopen waardoor apparatuur kapotgaat. Tegelijkertijd is het verlies aan opwek zonde."
In de meeste gevallen is voor het verhelpen van een knelpunt een netinvestering (plaatsen van een distributietransformator of verzwaren van kabels) nodig. Dit betekent steeds meer werk voor de netbeheerders. Dit werkpakket is inmiddels zo groot dat het simpelweg niet meer op korte termijn uit te voeren is. Om toch zoveel mogelijk te realiseren moeten netbeheerders inzetten op twee zaken: 1) geprogrammeerd werk en, waar relevant, 2) tijdelijke oplossingen.
Geprogrammeerd werk betekent het structureel vooruitplannen van de netinvesteringen zodat het effectief en met name efficiënt uitgevoerd kan worden. Hierbij is het cruciaal om toekomstvaste oplossingen te realiseren, dus klaarmaken voor de verre toekomst i.p.v. enkel snel het knelpunt verhelpen. Gepland werk heeft de volgende voordelen:
Efficiënter omgaan met vergunningverlening
Omdat het werk eerder bekend is kan een vergunningsproces beter gepland worden.
Combineren met andere werkzaamheden
Om overlast voor omwonenden te beperken is de voorkeur om werkzaamheden in de ondergrond te combineren. Gepland werk zorgt ervoor dat samen gepland kan worden met bijvoorbeeld rioleringswerkzaamheden.
De best passende aanpak hierbij is een buurt- of wijkgerichte aanpak. Deze aanpak is de enige methode om de controle over het probleem terug te pakken. Het nadeel van deze aanpak is wel dat het gereed maken van een gebied voor de toekomst meer tijd kost dan het oplossen van een enkel knelpunt. Dit zal tot gevolg hebben dat sommige mensen of bedrijven langer moeten wachten op de oplossing van hun eigen probleem. Dit is vervelend, maar vanuit maatschappelijk oogpunt de beste keuze.
Tijdens het wachten zullen we moeten uitkijken naar tijdelijke oplossingen. In sommige gevallen kan de transformator iets worden versteld, echter geeft dit mogelijke problemen van onderspanning op het moment dat er geen zon en veel verbruik is. Dit soort oplossingen vereisen veel meer inzicht in de status van het laagspanningsnet op elk moment van de dag. De netbeheerder zet op dit moment dan ook vol in op het vergroten van het inzicht, bijvoorbeeld door het verslimmen van trafo’s en het uitlezen van anonieme spanningsdata uit de slimme meter.
Is het dan enkel de netbeheerder die de oplossing kan bieden in deze situatie? Nee, zeker niet. Het huis of bedrijf wat aangesloten is op het net kan heel veel doen om het probleem te verminderen of zelfs voorkomen, door hun gedrag aan te passen of hun installatie geschikt te maken. Hierover binnenkort meer!
